- Home
- Nieuw over hoofdpijn
- Medicatieovergebruikshoofdpijn of migraine?
Medicatieovergebruikshoofdpijn of migraine?
07/04/2025 - 16:44
In een aantal gevallen kan hoofdpijn een gevolg zijn van medicatieovergebruik. Dat is vooral zo bij patiënten die dagelijks last hebben van een milde hoofdpijn die al vroeg in de ochtend begint. Deze vicieuze cirkel doorbreken is niet eenvoudig en de noodzaak aan betere behandelopties is groot.
MOH
Hoofdpijn wordt onderverdeeld in twee soorten: primaire en secundaire hoofdpijn. Migraine, spanningshoofdpijn en clusterhoofdpijn zijn genetisch en ze behoren tot de primaire klasse. Hoofdpijn die het gevolg is van een infectie of bijvoorbeeld een beroerte behoort tot de secundaire soort. Medicatieovergebruikshoofdpijn of ‘MOH’ is een secundaire hoofdpijnvorm die ontstaat bij overgebruik van acute pijnmedicatie.
Frequentie
Migraine en MOH komen vaak tegelijk voor. Belangrijk om te weten is dat de patiënt geen enkele schuld treft. Medicatie is noodzakelijk om migraineaanvallen te behandelen. Wanneer de hoofdpijnaanvallen frequenter of ernstiger worden, vergroot ook de medicatienood.
Het is begrijpelijk dat migrainelijders bij een milde hoofdpijn de controle willen behouden en een pijnstiller nemen om de dag door te komen. Uiteindelijk komt er een punt dat de hoofdpijn die patiënten ’s ochtends ervaren niet veroorzaakt wordt door migraine, maar door het feit dat ze hun pijnmedicatie nog niet genomen hebben.
Wanneer is er sprake van medicatieovergebruik?
Wanneer patiënten eens per week paracetamol of een triptaan nemen, is er geen reden tot bezorgdheid. Er kan wel overgebruik zijn wanneer patiënten:
meer dan tien dagen per maand triptanen nemen;
meer dan vijftien dagen per maand een gewone pijnstiller nemen;
meer dan tien dagen per maand een combinatie van gewone pijnstillers en triptanen nemen.
Wanneer is er sprake van medicatieovergebruikshoofdpijn?
Wanneer patiënten melding maken van meer dan vijftien hoofdpijndagen per maand, kan er medicatieovergebruikshoofdpijn in het spel zijn. Veel MOH-patiënten registreren tot wel twintig of meer hoofdpijndagen per maand.
Let wel, MOH is vooral gelinkt aan hoofdpijnaandoeningen. Patiënten die aan een andere pijnsoort dan hoofdpijn lijden en dagelijks pijnstillers nemen, ontwikkelen doorgaans geen MOH.
MOH-veilige migrainebehandelingen
MOH-veilige medicatie is schaars, maar de groep van de gepanten is veelbelovend omdat deze medicijnen zowel preventief als acuut ingezet kunnen worden. Ook de ditanen zouden relatief veilig zijn. Deze nieuwe medicijngroepen zijn helaas nog niet overal ter wereld beschikbaar.
Niet-medicamenteuze behandelopties als neuromodulatie houden eveneens geen gevaar in voor overgebruikshoofdpijn. Wanneer een migrainepatiënt MOH ontwikkelt, is er sprake van centrale sensitisatie: het centrale zenuwstelsel ontwikkelt een verhoogde gevoeligheid voor pijnprikkels. Neurostimulatie kan helpen om dat proces te normaliseren.
Behandeling van MOH: de Nederlandse aanpak
Medicatieovergebruikshoofdpijn is niet eenvoudig te behandelen. In Nederland pakken artsen het aan met een radicale medicatiestop, ook wel cold turkey genoemd. Dat is intens, maar veel patiënten hebben dat ervoor over om weer de controle te verkrijgen over de migraineaanvallen.
Tijdens dit moeilijke proces kunnen ze rekenen op de steun van een hoofdpijnverpleegkundige of een gedragstherapeut. Nederlandse artsen starten in deze fase bovendien geen preventieve medicatie op. Studies hebben immers aangetoond dat dit geen significant verschil uitmaakt voor de medicatieafbouw.
Wanneer preventieve medicatie opstarten?
Omdat zo’n radicale medicatiestop zonder de opstart van preventiemedicatie niet patiëntgericht is, zijn de meningen onder artsen verdeeld. Er worden dan ook heel wat debatten gevoerd over wanneer een preventieve medicamenteuze behandeling precies opgestart moet worden. De Nederlandse aanpak toont alvast aan dat migrainepatiënten sterk en veerkrachtig zijn.
Hoe verloopt een afbouwperiode?
Voor triptanen gaat het heel snel, één à twee weken, voor pijnstillers is dat langer. Voor opiaten duurt de ontwenningsfase nog langer en wordt de patiënt doorgaans opgenomen. Na acht weken is de ontwenning compleet. De eerste twee à drie afbouwweken zijn de moeilijkste.
Na de afbouw wordt de frequentie van de echte, pure migraineaanvallen opnieuw beoordeeld. Sommige, vooral oudere, patiënten blijken dan wonderwel migrainevrij te zijn. Het is geweten dat migraine vaak afneemt of verdwijnt na de leeftijd van zestig. Op een bepaald punt is de migraine dus weggeëbd, maar door de MOH was dat niet duidelijk.
De grote contradictie
Migrainepatiënten krijgen de richtlijn om medicatie te nemen bij de eerste hoofdpijnsignalen. Dat valt echter moeilijk te verenigen met het gevaar voor medicatieovergebruik. Wat is de oplossing? Een elektronisch migrainedagboek of e-diary kan helpen. Een app berekent op basis van de ingevoerde gegevens of een patiënt een migrainedag of een hoofdpijndag had. Patiënten kunnen bovendien gegevens delen met hun arts.
MOH en menstruatie
Deze hoofdpijndagboeken en apps bieden artsen nieuwe inzichten. Ze bevestigden bijvoorbeeld dat menstruele migraineaanvallen langer aanhouden en dat ze ernstiger van aard zijn. Daaruit kan dan weer afgeleid worden dat patiënten tijdens de menstruatie een hogere medicatienood hebben en bijgevolg vatbaarder zijn voor MOH. Dat verklaart mogelijk waarom MOH vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen.
Wanneer medicatie nemen: een moeilijk beslissingsproces
Wanneer een migraineaanval al in de fase van centrale sensitisatie zit, zijn triptanen niet langer effectief. Het is dus belangrijk om ze niet te vroeg te nemen zodat ze niet zijn uitgewerkt voor die fase. Ze mogen echter ook niet te laat genomen worden, want dan zijn ze eveneens minder effectief. Patiënten staan dus telkens weer voor een moeilijk beslissingsproces.
Triptanen en MOH
Patiënten krijgen doorgaans de raad om niet langer dan drie dagen op rij triptanen te nemen omdat het therapeutisch effect daarna verdwijnt en de kans op MOH stijgt. Sommige migraineaanvallen, waaronder menstruatiemigraine, kunnen echter langer aanhouden. In dat geval hebben patiënten geen andere keuze dan te wachten tot de aanval voorbijgaat.
Een onorthodoxe aanpak
Sommige mensen met migraine kiezen er dan ook bewust voor om niet te stoppen met hun medicatie, ondanks dat het duidelijk is dat ze aan MOH lijden. De redenering is: “Als je dagelijks hoofdpijn hebt, maar de acute pijnmedicatie zorgt ervoor dat het bij lichte hoofdpijn blijft, waarom zou je dan stoppen met die medicatie?”Ze begrijpen het proces achter MOH, maar geven aan dat ze medicatie nodig hebben om dagelijks te kunnen functioneren. Als deze aanpak werkt voor hen, is er zeker niets mis met die beslissing. Wanneer er toch stevige migraineopstoten zijn, die bovendien door die medicatiebarrière breken, kan het goed zijn om toch een andere aanpak te overwegen.
Tot slot
Migrainepatiënten worden steeds beter voorgelicht over de gevaren van hoofdpijn door medicatie en de opkomst van preventieve medicatie biedt betere vooruitzichten. Een hoofdpijndagboek kan helpen om de aard van de pijn te beoordelen. Patiënten moeten geïnformeerd kunnen beslissen en samen met hun behandelende arts op zoek gaan naar de beste aanpak.