- Home
- Nieuw over hoofdpijn
- Brain fog – Hersenmist – De cognitieve impact van migraine
Brain fog – Hersenmist – De cognitieve impact van migraine
19/06/2025 - 17:02
Veel migrainepatiënten hebben last van brain fog of hersenmist: een slecht geheugen, concentratiestoornissen of een vertraagd denkvermogen rond een migraineaanval. Wat is de impact van deze symptomen op korte en lange termijn? Wat zijn de onderliggende mechanismen? En welke strategieën zijn er om dit aan te pakken?
Verminderd cognitief functioneren
Rond een migraineaanval hebben veel patiënten last van denk-, concentratie- en geheugenproblemen die ze niet ervaren tijdens niet-migraineuze periodes. Ze zijn minder accuraat, vermoeid, kunnen hun aandacht niet vasthouden, kunnen niet focussen, … Ze geven aan dat het lijkt alsof ze in een waas of mist zitten: brain fog of hersenmist. Artsen zien deze hersenmist als een cognitieve traagheid, concentratiestoornissen en depersonalisering (het gevoel niet zichzelf te zijn).
Interessant is dat patiënten tijdens een aanval doorgaans minder goed kunnen inschatten hoe ernstig hun cognitieve klachten zijn. Uit onderzoek blijkt dat het verschil tussen hoe mensen dénken dat ze cognitief presteren en hoe ze effectief presteren groter is tijdens een aanval dan daarbuiten. Dat betekent dat de subjectieve ervaring van brain fog en werkelijke prestaties kan verschillen.
Verschillende migrainefasen, verschillende cognitieve problemen
Migraine is een gefaseerde aandoening: de prodrome fase, de hoofdpijnfase en de postdrome fase, met daarnaast nog de periodes tussen de aanvallen in. De cognitieve moeilijkheden die patiënten ervaren verschillen per fase. Studies hebben aangetoond dat cognitieve moeilijkheden vooral opduiken in de pijnfase, liefst 88 procent van de patiënten ervaart dan denkproblemen. In de andere fasen daalt dat cijfer aanzienlijk.
In de pijnfase zelf vermelden migrainelijders vooral concentratiemoeilijkheden en een vertraagd denken. Om na te denken en beslissingen te nemen gebruiken mensen hun werkgeheugen. Die verwerking vereist een bepaalde snelheid en zaken blijven slechts een bepaalde tijd in dat werkgeheugen aanwezig. In een migrainehoofd loopt dat verwerkingsproces vertraging op en dat heeft gevolgen. Redeneren en nadenken wordt moeilijker en beslissingen nemen en informatie organiseren zijn lastiger omdat het werkgeheugen verminderd is.
Nog een opvallende vaststelling: tijdens de pijnfase zelf zijn er minder meldingen van wazigheid. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat pijn een scherpe sensatie is, die door de waas van de scherpe migrainepijn snijdt. Wazigheid komt vooral voor in de postdrome fase (die overigens moeilijk af te bakenen is), waar dan weer minder denkproblemen opduiken. Een derde van de patiënten geeft ten slotte aan ook last te hebben van cognitieve moeilijkheden tussen aanvallen in. Het gaat dan vooral om geheugenproblemen.
Oorzaken en behandelstrategieën
Het is niet helemaal duidelijk of het verminderd cognitief functioneren te wijten is aan de migraine of aan andere comorbiditeiten. Er is bijvoorbeeld op dit moment geen sluitende manier om een onderscheid te maken tussen geheugenproblemen als gevolg van migraine of als gevolg van dementie. Bovendien is het mogelijk dat deelnemers aan studies al een beginnende, ongekende cognitieve achteruitgang hadden omwille van een andere aandoening. Dat maakt het moeilijk om een precieze oorzaak aan te duiden.
Sommige patiënten hebben het gevoel dat een mentale inspanning een migraineaanval uitlokt of verergert, ze zien nadenken als een trigger. Dit fenomeen wordt cognifobie genoemd: de angst voor cognitieve inspanning. Daarom vermijden mensen met migraine intensief nadenken vaak als vorm van zelfbescherming. Cognifobie op zich kan bijdragen aan een verstoorde cognitieve functie doordat mentale inspanning wordt vermeden.
Het eerder plotse tijdsverloop van een migraineaanval wijst erop dat een snelle aanvalsbehandeling op korte termijn wellicht ook de beste resultaten oplevert voor de cognitieve moeilijkheden. Preventie is echter net zo belangrijk in de behandelstrategie omdat het cognitief functioneren op de lange termijn wellicht progressief achteruitgaat door herhaalde migraineaanvallen. Let wel, denkproblemen zijn een nevenwerking van sommige preventieve migrainemedicijnen.
Dat een verandering van levensstijl een positieve invloed heeft op hersenmist, is niet bewezen. Wel is er overvloedig bewijs dat factoren als voeding, fysieke activiteit, relaxatietechnieken, biofeedback en cognitieve gedragstherapie de frequentie van migraineaanvallen kunnen verminderen. Die factoren hebben dan wellicht ook een positieve invloed op cognitieproblemen.
Comorbiditeiten
Comorbiditeiten als dementie en depressie kunnen migrainegerelateerde brain fog en denkproblemen nog verergeren. Dementie is vooral een factor bij ouderen. Omdat migraine en hoofdpijnaanvallen op zich een risicofactor vormen voor dementie is een snelle, passende behandeling erg belangrijk.
Omdat migrainepatiënten dubbel zoveel kans maken op een depressie is het soms moeilijk uit te maken of cognitiemoeilijkheden te wijten zijn aan de migraine of aan de depressie. Duiken die moeilijkheden vooral op voor, tijdens of na een migraineaanval, maar ebben ze nadien weg, dan is het eerder waarschijnlijk dat ze een gevolg zijn van de migraine en niet van een andere, chronische aandoening. Let op, concentratiestoornissen op zich zijn ook een symptoom van depressie en depressie kan migrainegerelateerde denkproblemen verergeren.
Het tijdsverloop van cognitieve klachten is belangrijk om migraine te onderscheiden van andere aandoeningen zoals depressie of dementie. Bij migraine zijn de klachten vaak tijdelijk en gelinkt aan het verloop van een aanval. Ze beginnen vóór de aanval, pieken tijdens de pijnfase en verdwijnen meestal nadien. Bij aandoeningen als depressie of dementie zijn cognitieve problemen doorgaans langduriger aanwezig.
Tot slot
Cognitieve klachten zijn een gekend symptoom van migraine. Ze komen en gaan met de hoofdpijnaanvallen en zijn voor sommige patiënten erg invaliderend. Een goede behandeling vraagt meer dan alleen pijnverlichting, cognitieve klachten mogen niet genegeerd worden.